Lodewijk XVI

Lodewijk XVI August van Frankrijk, wat zijn hele naam is, (Versailles, 23 augustus 1754 – Parijs, 21 januari 1793) regeerde als koning van Frankrijk en Navarra van 1774 tot 1791 en daarna als koning der Fransen van 1791 tot 1792. Hij werd geschorst en gearresteerd na de Bestorming van de Tuilerieën tijdens de Franse Revolutie. Hij werd berecht door de Nationale Conventie, schuldig bevonden aan hoogveraad en geëxecuteerd door de guillotine op 21 januari 1793 als een ontheiligde Franse burger "citoyen Louis Capet". Hij is de enige koning van Frankrijk die ooit geëxecuteerd werd.

Zijn pogingen om het Ancien Régime te hervormen kenden een beperkt succes. Hij werd tegengewerkt door de geprivilegieerde standen (adel en geestelijkheid), en de parlementen, adellijke rechtbanken die de koninklijke besluiten moesten toetsen aan de soms ongeschreven "Fundamentele Wetten". Gedwongen door de financiële omstandigheden moest hij de Staten-Generaal samenroepen. In die - consultatieve - vergadering riepen de leden zich uit tot Grondwetgevende Vergadering en in een proces dat Franse Revolutie wordt genoemd, waarin de koning de regie verloor, en het grootste deel van zijn macht, vormden ze Frankrijk om tot een constitutionele monarchie. Een machtsgreep van de extremisten en de republikeinen in 1792 leidde tot afzetting, gevangenneming en doodstraf.

De rol van Lodewijk XVI in de Franse revolutie

Uit de retoriek van de nieuwe Assemblée, dit was het parlement van Frankrijk,  was meteen duidelijk dat er een nieuw staatsbestel gecreëerd was, waarin alle macht zich samenbalde in de Wetgevende macht. De Uitvoerende macht en de Rechterlijke macht waren vanaf nu ondergeschikt aan de Assemblée, die vond dat ze als vertegenwoordigers van de Natie een onbeperkte legitimiteit had. Het nieuwe bestel was helemaal anders dan het absolutisme van het Ancien Régime, waarin verschillende krachten (koning, Parlementen, Adel, Kerk, de onwrikbare fundamentele wetten) elkaar controleerden. Hier was een totalitair regime in de maak, dat door geen enkele macht in balans werd gehouden. Wie het niet eens was met degenen die het voor het zeggen hadden, werd meteen als "vijand van het volk" beschouwd, hetgeen bijvoorbeeld afgevaardigde Joseph Martin-Dauch al van de eerste zitting mocht meemaken - toen hij de eed niet wilde zweren moest hij door een achterdeur vluchten om aan zijn collega's te ontkomen. Spoedig werd de misdaad van majesteitsschennis vervangen door die van Natie-schennis. De Terreur vanaf 1792 was het eindstadium van deze onbeperkte macht.

De geschokte koning sprak op 23 juni de vergadering toe: een mengsel van toegevingen en afkeuringen. Hij eiste dat de Standen weer apart zouden vergaderen. Maar de Assemblée wilde niet wijken. Tijdens de zitting kwam Necker niet opdagen, en na afloop vernam de koning dat Necker ontslag had genomen. Een woedende menigte kwam tot bij het paleis betogen, en de koningin nam het initiatief Necker te vragen op zijn beslissing terug te komen, wat deze dan ook deed, onder toejuichingen van het volk. Maar Necker kon de onlusten, die al maanden aan de gang waren, niet doen ophouden.

De koning verbeet de vernederingen. Hij wilde evenwel de orde herstellen en trok troepen samen rond Parijs. Maar in plaats van te wachten tot de troepen positie hadden ingenomen, ontsloeg hij Necker en een aantal andere ministers, en installeerde een kabinet van de Harde Lijn, onder baron Louis Auguste Le Tonnelier de Breteuil.

De zeer strenge winter van 1788-’89 veroorzaakte een grote hongersnood in het land. Ook de oogsten van 1789 waren slecht, dus een nieuwe hongersnood

de vlucht van koning Lodewijk XVI